Devamlı çevremizde duyuyoruz volt, watt ve amper kelimelerini. Kısaca anlayacağınız dilden şöyle açıklayayım. Volt şehir şebekesidir, ülkenin elektrik kaynaklarından çıkan ve bizlere ulaşan ham enerjidir. Bu saf enerji yer altı kabloları veya yer üstü elektrik direkleriyle bizlere ulaşır. Türkiye 220 volt ortalama ile beslenir, Amerika 110 volt ortalama ile beslenir. Genellikle bütün ülkeler 220 volt civarı veya 110 volt civarı bir voltaj değerine sahiptir. Akşamları bu değer Türkiye’de 205, 218 volt arasında düşer genelde. Bu benim İstanbul’da yaptığım ölçüm. Çünkü akşamları evlerde daha çok elektrik harcanır. Şehir şebekesi alternatif akımdır ve dalgalı gelir. Ortalaması 220 volttur. Ama ölçü aletini alıp ölçtüğünüzde, 217, 223 gibi değerler arasında devamlı gelip gittiğini görürsünüz. Bunun sebebi o hatta bir çok aletin açılıp kapanıyor olmasıdır. 220 volt elektrikle çalışan cihazların giriş voltajıdır. Bütün cihazlarda bir doğrultma devresi bulunur ve bu alternatif akım, doğru akıma çevrilir. Bu devre, trafo ve diyotlarla yapılır. Şimdi bu işi smpsler de yapıyor. Adaptörlerin gelişmiş versiyonu. Yani volt şehir şebekesinin gerilim birimidir diyebiliriz. Tabiki bu yüksek gerilim hakkında bilmeniz gereken şeylerde var. Yüksek gerilim monofaze sistemlerde bir faz ve bir nötr bulunur. Mesela fazı kontrol kalemini tuttuğunuzda ışık hangi kabloda yanıyorsa, o kablo elektriğin geldiği faz kablosudur. Bunu tutarsanız çıplak elle çarpılmazsınız. Ama bunu nötrle tutarsanız çarpılırsınız. Yada fazı tuttunuz arkaşınızda sizin omzunuza dokundu 🙂 Arkadaşınız çarpılır, size çok bişey olmaz. Mesela trenler toprağı yani nötrü yerden raydan alırlar. Üstte ise elektrik enerji yani gerilim kablosu vardır. Bunu hepimiz biliyoruz görüyoruz zaten..

IMG_20150909_153741   Watt ise çalışan cihazın verebildiği maximum güçtür. Yani çıkış gücü de diyebiliriz. Yada cihazın çalışırken harcadığı güç diyebiliriz. Watt bir güç birimidir. Mesela 60 wattlık ampül, 20 wattlık ampülden daha çok ışık verir. Ama bunla doğru orantılı olarak ta, daha çok güç harcar. Yani buna bir yandan çektiği enerjide diyebiliriz. Yada 500 wattlık güçlü bir ses sistemi, basit bir teypten daha fazla ses verir. Çünkü içindeki devre daha güçlüdür ve daha çok akım çeker. Dolayısıyla çıkış gücü daha yüksektir ve hoparlörü de buna bağlı olarak daha güçlüdür. Hoparlör devreden her zaman daha güçlü olmak zorundadır. (Keşke üreticiler buna biraz dikkat etse). Mesela şarj aletleri 3 watt, 5 watt akım çeker. Örnek veriyorum, “5 volt ile çalışan ve tam yükte 2 amper çeken bir akıllı telefonun şarj aleti, prizde durduğu sürece 10 watt güç verir/tüketir”. Biraz daha açalım konuyu; 220 volt teybe gelir. Önce araya bir sigorta atılır, sonra bu 220 volt bir trafoya girer. Trafo sarımlarla enerjiyi düşürerek bunu 12, 18, 9 yada işte enerji ihtiyacı neyse o voltaja düşürür. Ama bakın hala AC yani alternatif akımdayız. Diyelim ki 12 volta düşürdük, bu seferde ölçü aleti, 11,5-11,8,-12,2-12,3 gibi değerler arasında gidip gelecektir. Trafodan çıkan 12 volt diyotların ve kondansatörlerin olduğu bir devreye girerek 12 volta sabitlenir. Artık voltajımız doğru akımdır ve devrede ihtiyacı olan yerlere sabit olarak gider. Böylece DC akıma sahip devre daha kararlı çalışır.

   Geçenlerde bir amfi yaptım kendime evde canım sıkıldı. Entegre olarak TDA 2030 ses entegresini tercih ettim. 8 ile 18 volt arasında çalışabiliyor. Burada sözü geçen 18 volt doğru akım. Yani 220 volt olan şehir şebekesinin doğrultulmuş ve 18 volta düşürülmüş IMG_20150909_153521hali. Yaptığım amfinin girişine 0.5 amper bir sigorta koydum, aşırı yükte cihazı bozmasın sigorta atsın diye. Yani bu şu demek oluyor. Sonuç olarak amfinin verebildiği güç nedir? “Watt=Volt*Amper” formülünden, 18*0,5=9 watt çıkar. Yani yaptığım amfinin 18 volta maksimum vereceği ses gücü 9 watttır. Benim amfiden iyi ses alabilmem için 9 wattan daha yüksek bir hoparlör kullanmak zorundayım. Bu da demek oluyor ki amfiyi beslemek için takacağım adaptör, 18 volt ve en az 0,5 yani yarım amper gücünde olmalı. Biraz daha fazla da olmasının bir sakıncası yok tabi. Devrenin girişinde sigorta var. Ters bir durumda sigorta atıp devreyi koruyacaktır. Bu konuyu ayrıca detaylı anlatacağım ileride. Amfinin yapılış anında çekilmiş bir videosu burada..

   Gelelim amper meselesine. Amper bir kablonun en zayıf yerinden saniyede geçen akım miktarıdır. Anlayacağınız dilden şöyle diyeyim; şarj aletinin saniyede gönderdiği veya telefonunuzun şarj aletinden çekebildiği maksimum akımdır. Yani 2 amperlik şarj aleti, 1 amperlik şarj aletinden daha çok akım göndereceği için, telefonu daha kısa sürede şarj eder. Şimdi bir örnek daha vereyim anlamanız için. Elimizde bir tane 12 volt 1 amperlik adsl modem adaptörü var. Bu demektir ki, bu adaptör maksimum 1 ampere kadar bir cihaz besleyebilir. Yani siz buna 1 amper çeken bir modem, 0,5 amper çeken 2 modem yada 0,25 amper IMG_20150909_153812çeken 4 tane modem bağlayabilirsiniz. Ben genelde sonuncuyu asla tercih etmem. Son olarak şöyle diyim, 3200 miliamperlik bir telefon, 1800 miliamperlik bir telefondan daha uzun süre açık durur. Çünkü rakamdan belli daha fazla güç gönderebilir. Tabi burdaki koşullar biraz farklı; mesela kullanıcı devamlı telefonla oynayabilir yada telefonun içindeki sistem çok güç tüketiyor da olabilir. Amper meselesinde devrenin kalitesi, kablonun kalitesi önemlidir. Bu voltaj olayında da önemlidir. Kablo ne kadar saf bakırdan yapılırsa o kadar iyi akım iletir. Günümüzde maalesef piyasadaki saçma sapan şarj aletleri hurda alüminyumdan ve dandik trafolardan yapılıyor. Ne kablo doğru düzgün akım iletiyor, ne de trafo voltajı doğru çeviriyor. Akıllı telefon şarj ediyoruz, zaten 1 amper yada 2 amper akım ve 5 volt gerekiyor. Ama o değerler 1 metre 2 metre sonra kayboluyor. Ben daha lisedeyken bu powerbank ihtiyacını görüp 9 volt pilden şarj aleti yapmıştım. Tabi o zamanlar telefonlar 700 miliamperle çalışıyordu 🙂 9 voltu 7805 ile 5 volta düşürmüştüm, bir de araya diyot koymuştum, akım ters yöne gitmesin diye. Diyotun devrelerdeki görevi akımı tek yöne sabitlemektir. Ama tabi artık bu yalan oldu, çünkü 700 miliamperle çalışan telefon kalmadı 🙂

   Neyse volt, watt, amper meselesi kabaca bu şekilde. Umarım biraz olsun yardımcı olabilmişimdir. İmkan olsa keşke canlı göstersem ölçerek size. Uzaktan anca bu kadar. Kafanıza bir soru takılırsa yazmanız yeterli. Elimden geldiğince mailden ve siteden cevap vermeye çalışıyorum. Kişisel sitem olan www.omerkurt.net üzerinden de beni takip edebilirsiniz. Görüşmek üzere..